1. เถรวาท เป็นนิกายที่เก่าแก่ที่สุดในศาสนาพุทธ มีอีกชื่อหนึ่งว่า หินยาน หรือ หีนยาน นิกายเถรวาทเป็นนิกายหลักที่ได้รับการนับถือในประเทศศรีลังกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พุทธศาสนานิกายเถรวาทในประเทศไทยยังได้แบ่งเป็นนิกายย่อยอีก 2 นิกาย คือ
- มหานิกาย เป็นพระสงฆ์ส่วนใหญ่ในประเทศไทย เป็นฝ่ายคันถธุระ (แปลว่า งานด้านการเล่าเรียน, งานเกี่ยวกับคัมภีร์หรือตำรา)
- ธรรมยุตินิกาย เป็นฝ่ายวิปัสสนาธุระ (แปลว่า งานด้านบำเพ็ญวิปัสสนกรรมฐาน) มีความเข้มงวดตามพุทธบัญญัติ ให้พระภิกษุสงฆ์มีวัตรปฏิบัติที่เคร่งครัดถูกต้องตามพระวินัยปฏิบัติในสิ่งที่ถูกต้องดีงาม
2. มหายาน หรือ อาจริยวาท หรือ อุตตรนิกาย เป็นนิกายหนึ่งในพุทธศาสนาที่นับถือกันอยู่ประเทศแถบตอนเหนือของอินเดีย เนปาล จีน ญี่ปุ่น เกาหลี เวียดนาม มองโกเลีย ไปจนถึงบางส่วนของรัสเซีย นิกายย่อยของมหายานในญี่ปุ่น คือ นิกายเซน เป็นต้น วัดจีนในไทย เช่น วัดมังกรกมลาวาส (เล่งเน่ยยี่) ก็เป็นมหายาน จะมีการไว้คิ้วได้ บางนิกายย่ิอยอนุญาตให้แต่งงานได้
- วัชรยาน หรือ มหายานพิเศษ ปัจจุบันมีใน อินเดียบริเวณลาดักในรัฐชัมมูและกัษมีร์ และในรัฐสิกขิม ประเทศเนปาล ภูฏาน ปากีสถาน มองโกเลีย และ เขตปกครองตนเองทิเบต
